‘Öldü ama yatmıyor’

İngiliz Yazar George Orwell’ın, ekoloji literatürünün bir kaynağı haline gelen Coming Up For Air adlı kitabı (Daralma adıyla Türkçe’ye çevrildi) 12 Haziran 1939’da yayınlandı.

George Orwell, Coming Up For Air adlı eserinde, hızlı kentleşme ve endüstriyel gelişmelerin doğal çevreyi yok edici etkileri üzerinde durmuştur. Çevre kirlenmesinin sonuçlarını açıkça ortaya koymaya çalışan romanda, doğanın yok olması modern toplumların yalnızca önemli bir sosyal sorunu olarak değil aynı zamanda ekonomik sorunu olarak ele alınmıştır.

Roman, insan ve fiziksel çevresi arasındaki ilişkiyi incelerken, insanın doğal çevreden uzaklaşmasının altında yatan gerçekleri de bulmaya çalışmıştır. Doğaya karşı toplumsal bazda sorumluluk geliştirmeyi amaçlayan Orwell, ormanların yok edilmesi, nehirlerin kirlenmesi, kimyasal zehirlenme ve türlerin yok olması gibi çevre sorunlarını ön plana çıkararak, yeni bir ekolojik dünya görüşü oluşturmaya çalışmıştır. (Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2005 / Cilt: 22 Sayı: 1 / ss. 237–248, Dilek Bulut. “An Ecocritical Analysis of George Orwellís Coming Up For Air”

Daralma’nın ilk sayfasında şu dizeler vardı:

‘Öldü ama yatmıyor’ Bu bir halk şarkısından alıntı

Gracie Fields, 1930'larda İngiltere’nin en iyi on film yıldızından biriydi. Eylül 1932'de vizyona giren ikinci filmi Looking on the Bright Side’da bu halk şarkısını söylüyordu ve “Öldü, ama uzanmayacak” diyordu. ‘Öldü ama yatmayacak’ sözü, şarkı unutulmuş olsa bile kısa sürede popüler oldu. Bu tanım “başarısız olan ama aynı zamanda gitmeyen siyasi figürler” için metafor haline geldi. Orwell da muhtemelen dönemin siyasetçilerine atıfla romanının başına bu dizeleri ilave etmişti. Orwell’in romanının yayınlanmasından yaklaşık bir yıl sonra, 29 Temmuz 1940'ta Life dergisinde yayınlanan bir röportajda Amerikalı Yazar ve Siyasetçi Clare Boothe (ABD’nin muhafazakar figürüydü) katıldığı bir öğle yemeğinde, birisinin Gracie Fields’in müzikhol şarkısından alıntı yaparak “Chamberlain… öldü ama uzanmayacak” dediğini belirtiyordu. https://orwellsociety.com/hes-dead-but-a-popular-song/

Orwell da, Chamberlain’i kastetmiş olabilir diyor Orwelbilimciler. Hatırlatalım: Neville Chamberlain 28 Mayıs 1937–10 Mayıs 1940 tarihleri arasında İngiltere Başbakanı idi ve Hitler’e yakınlığı dolayısıyla eleştiriliyordu.

‘Öldü ama yatmıyor’

Gracie Fields’den, https://www.youtube.com/watch?v=uzUR_Q0GCc0